ربودن مرورگر یا Browser Hijacking یکی از روشهای رایج جرایم سایبری است که طی آن تنظیمات مرورگر کاربر بدون اجازه او تغییر داده میشود. این موضوع شاید در نگاه اول بیاهمیت به نظر برسد، اما میتواند به نصب بدافزارها و جاسوسافزارهای خطرناک روی دستگاه منجر شود—که پیامدهای سنگینی به همراه دارد.
آیا تا به حال مرورگر اینترنت شما بدون دلیل رفتار عجیبی داشته است؟
آیا با پاپآپهای بیپایان و آزاردهنده روبهرو شدهاید؟
آیا ناگهان به وبسایتهای مشکوک هدایت شدهاید؟
اگر پاسخ شما «بله» است، احتمالاً دستگاهتان قربانی ربودن مرورگر شده است. در این راهنما، به بررسی نحوه عملکرد مهاجمان، روشهای حذف hijacker و راهکارهای جلوگیری از این تهدید میپردازیم.
مرورگر ربودهشده (Browser Hijacker) چگونه کار میکند؟
ربودن مرورگر زمانی اتفاق میافتد که تنظیمات مرورگر بدون اجازه—و در بسیاری موارد بدون آگاهی—کاربر تغییر داده میشود. با تغییر این تنظیمات، کاربر به وبسایتهایی هدایت میشود که قصد بازدید از آنها را ندارد و معمولاً این وبسایتها ماهیت مخرب دارند.
یک ویروس ربایندهٔ مرورگر میتواند از راههای مختلفی دستگاه را آلوده کند. از جمله:
- قرار گرفتن در فایلهای پیوست ایمیلهای مخرب
- بستهبندی شدن همراه با نرمافزارهای ظاهراً قانونی مانند برنامههای رایگان یا اشتراکی (Freeware / Shareware)
- دانلود توسط کاربرانی که بدون دقت، با شرایط و ضوابط فریبدهنده و پیچیده موافقت میکنند
اهداف رایج بدافزارهای ربایندهٔ مرورگر شامل موارد زیر است:
- کسب درآمد تبلیغاتی از طریق اجبار تعداد زیادی از کاربران به مشاهده یا کلیک روی تبلیغات و افزایش نرخ تعامل
- فریب کاربران برای ورود به وبسایتهای جعلی که ظاهری شبیه سایتهای معتبر دارند اما در واقع برای سرقت اطلاعات یا انتشار بدافزار طراحی شدهاند
- دانلود جاسوسافزار یا باجافزار از طریق صفحات وب و فراهمکردن امکان سوءاستفاده از دادههای شخصی و مالی کاربر
نمونههایی از ویروسها و بدافزارهای ربایندهٔ مرورگر
برای اینکه بهتر متوجه شوید ربودن مرورگر چگونه عمل میکند و کاربران چگونه تحتتأثیر آن قرار میگیرند، در ادامه چند نمونه از معروفترین بدافزارهای مرورگر در سالهای اخیر را معرفی میکنیم:
RocketTab
این بدافزار با تغییر تنظیمات پیشفرض صفحهخانه و موتور جستجو، درخواستهای جستجوی کاربر را بدون اطلاع او به موتورهای جستجوی مخرب و نامعتبر هدایت میکند.
نتیجه این اقدام:
- نمایش نتایج جستجوی متفاوت و گاهی بسیار خطرناک
- نمایش پستهای اسپانسری و تبلیغات ناخواسته
Coupon Server
این ویروس کاربران خرید اینترنتی را هدف قرار میدهد و معمولاً همراه با دانلود سایر نرمافزارها روی دستگاه نصب میشود.
عملکرد آن شامل:
- نمایش حجم زیادی از پاپآپها و بنرهای تبلیغاتی
- ارائه پیشنهادهای فریبدهنده مانند کد تخفیف یا کوپن خرید
- تلاش برای دریافت کلیک کاربر جهت کسب درآمد افیلیت (Affiliate Marketing)
- احتمال جمعآوری اطلاعات حساس کاربر برای سوءاستفادههای بعدی
GoSave
GoSave یک افزونه بدافزارگونه است که بسیاری از مرورگرهای محبوب مانند Internet Explorer، Chrome و Firefox را هدف قرار داده است.
این بدافزار:
- کاربران را به موتور جستجوی اختصاصی و مخرب خود هدایت میکند
- نتایج جستجو را دستکاری کرده و کاربران را به سایتهای خطرناک میکشاند
- تبلیغات ناخواسته را به تجربه مرور اینترنت کاربر اضافه میکند
تأثیرات و خطرات ربوده شدن مرورگر
وقتی ربودن مرورگر با موفقیت انجام شود، پیامدهای آن برای کاربر و دستگاه میتواند گسترده و جدی باشد. هر نوع بدافزار رباینده مرورگر هدف متفاوتی دارد، اما نتیجهٔ آنها میتواند شامل موارد زیر باشد:
سرقت اطلاعات شخصی (Theft of personal data)
ربودن مرورگر میتواند کاربران را در معرض بدافزارها و وبسایتهای مخربی قرار دهد که اطلاعات شخصی آنها را جمعآوری میکنند. همچنین جاسوسافزارها ممکن است فعالیتهای آنلاین کاربر را زیر نظر بگیرند.
از دست رفتن حریم خصوصی (Loss of privacy)
وجود جاسوسافزار و دسترسی مهاجمان به اطلاعات حساس، باعث میشود کاربر عملاً حریم خصوصی خود را از دست بدهد. این موضوع میتواند در آینده به سوءاستفاده یا حتی اخاذی از کاربر منجر شود.
جرایم مالی (Financial crime)
اگر بدافزار مرتبط با ربودن مرورگر به دادههای مالی کاربر دسترسی پیدا کند، مجرمان سایبری میتوانند حسابهای بانکی را تخلیه کرده یا تراکنشهای غیرمجاز انجام دهند.
حتی اگر هدف بدافزار صرفاً کسب درآمد از تبلیغات یا افیلیت باشد، این درآمد معمولاً برای فعالیتهای مجرمانه بزرگتر استفاده میشود.
اختلال ناشی از بدافزار (Malware-related disruption)
از باجافزار که سیستم را قفل میکند تا نتایج جستجوی دستکاریشده که کاربر را به سایتهای اشتباه میفرستد، ربودن مرورگر میتواند فعالیتهای روزانه کاربر را بهشدت مختل کند.
کاهش عملکرد مرورگر (Poor browsing performance)
بدافزارهای رباینده معمولاً حجم بزرگی از پاپآپها و بنرهای تبلیغاتی تولید میکنند. این موضوع سرعت مرورگر و عملکرد کلی دستگاه را بهطور چشمگیری کاهش میدهد.
تأثیرات روانی و احساسی (Emotional impact)
تمام خطرات بالا میتواند باعث اضطراب، استرس و بیاعتمادی نسبت به وبسایتهای معتبر شود.
کاربر ممکن است:
- دچار نگرانی درباره از دست رفتن اطلاعات شود.
- احساس کند نمیتواند به فعالیتهای آنلاین اعتماد کند.
- از تجربه کاربری اینترنت دچار ترس یا تنش شود.
نشانههای رایج آلودگی به ربایندهٔ مرورگر
برخی از انواع بدافزارهای ربایندهٔ مرورگر باعث بروز رفتارهای غیرمنتظره یا ناخواسته روی دستگاه آلوده میشوند. این رفتارها میتواند شامل موارد زیر باشد (اما محدود به اینها نیست):
- باز شدن تعداد زیادی پنجره پاپآپ شامل تبلیغات یا محتوای ناخواسته
- تغییر ناگهانی صفحهخانه (Homepage) یا موتور جستجوی پیشفرض بدون اجازه کاربر
- هدایت ناگهانی جستجوها یا کلیکها به وبسایتهای دیگر و مشکوک
- ظاهر شدن نوار ابزارهای جدید در مرورگر، بدون اینکه کاربر آنها را نصب کرده باشد
- کند شدن عمومی عملکرد مرورگر و طولانی شدن زمان بارگذاری صفحات وب
- هدایت غیرمنتظره به وبسایتها که کاربر قصد بازدید از آنها را نداشته است
با این حال، باید توجه داشت که نشانههای ربودن مرورگر همیشه آشکار نیستند. بعضی از انواع hijackerها کاملاً در پسزمینه و بدون ایجاد تغییر قابل توجه فعالیت میکنند، جایی که به ساکتی اطلاعات جمعآوری کرده و فعالیتهای کاربر را زیر نظر میگیرند. به همین دلیل، انجام اقدامات پیشگیرانه برای محافظت در برابر ربودن مرورگر ضروری است.
چگونه یک بدافزار ربایندهٔ مرورگر را حذف کنیم؟
حذف بدافزار ربودن مرورگر از Chrome یا سایر مرورگرهای مطرح نیازمند یک رویکرد چندمرحلهای است. هیچ ابزار واحد و جامع وجود ندارد که بتواند تمام انواع hijackerها را از بین ببرد. به همین دلیل کاربران باید با دقت و بهصورت مرحلهبهمرحله همه جوانب را بررسی کنند. برای حذف کامل یک مرورگر ربودهشده، توصیه میشود مراحل زیر را انجام دهید:
استفاده از ابزارهای آنتیویروس و آنتیمالور
اولین اقدام باید اجرای یک اسکن کامل با آنتیویروسها و ابزارهای ضدبدافزار معتبر باشد.
ابزارهایی مانند:
- آنتی ویروس بیت دیفندر
- آنتی ویروس ترلکیس
- آنتی ویروس کسپرسکی
- Malwarebytes
میتوانند بسیاری از انواع Adware و Spyware مرتبط با ربودن مرورگر را شناسایی و حذف کنند و مانع فعالیتهای مخرب شوند.
نصب مجدد مرورگر
اگر بدافزار جدید یا ناشناخته باشد، ممکن است در اسکن آنتیویروس شناسایی نشود.
به همین دلیل:
- مرورگر را بهطور کامل حذف کنید.
- یک نسخه جدید نصب کنید.
در برخی موارد، بدافزار میتواند پس از حذف، دوباره خودش را نصب کند. در چنین شرایطی، استفاده از یک مرورگر دیگر نیز میتواند کمککننده باشد.
پاکسازی پوشهها، کوکیها و کش DNS
پاککردن فایلهای موجود در:
- پوشههای مربوط به مرورگر
- کوکیها
- حافظه پنهان DNS
میتواند ویروسهایی را که بهصورت پنهان در مرورگر جاسازی شدهاند حذف کند. پاکسازی DNS همچنین میتواند اتصالات مخربی را که به سرورهای مهاجمان ایجاد شدهاند، از بین ببرد و مانع دسترسی مجرمان سایبری به دادههای حساس شما شود.
حذف افزونهها و اکستنشنهای مشکوک
اگر افزونه یا افزونهای در مرورگر وجود دارد که ظاهر یا عملکرد آن مشکوک است، احتمالاً نباید در سیستم شما باشد.
بهعنوان یک اصل کلی:
- هر افزونهای که نمیشناسید
- یا ضروری نیست
- یا بهصورت ناخواسته نصب شده
باید فوراً حذف شود.
افزودن و نگهداری افزونههای غیرضروری یکی از رایجترین راههای ورود Hijackerها است.
چگونه از سیستمهای خود در برابر ربودن مرورگر محافظت کنید
کاهش خطر آلوده شدن به بدافزارهای ربایندهٔ مرورگر شامل مجموعهای از اقدامات و شیوههای صحیح است. داشتن یک رویکرد مسئولانه و آگاهانه نسبت به رفتارهای امن در فضای آنلاین نقطهٔ شروع خوبی است، اما راهکارهای عملی دیگری نیز وجود دارد که میتوانند در کاهش ریسک بسیار مؤثر باشند.
اجتناب از نرمافزارهای رایگان و اشتراکی
اگر یک نرمافزار بهصورت رایگان برای دانلود قرار داده شده و این دانلود از طریق یک منبع معتبر یا فروشگاه اپلیکیشن نیست، تقریباً همیشه ارزش ریسک کردن ندارد. وبسایتهای دانلود نرمافزارهای رایگان بهعنوان محل تجمع انواع بدافزار شناخته میشوند و باید همیشه از آنها دوری کرد. حتی اگر نرمافزار مشروع و معتبر بهنظر برسد، امکان دارد ویروس ربایندهٔ مرورگر یا بدافزار دیگری همراه آن باشد.
بررسی دقیق تنظیمات دانلود
اگر مجبور به دانلود یک نرمافزار هستید، باید تنظیمات و جزئیات مربوط به آن دانلود قبل از آغاز بررسی شود. این کار میتواند احتمال ورود برنامههای ناخواسته یا غیرمنتظره به دستگاه را کاهش دهد.
هوشیاری نسبت به تبلیغات و پیامهای اصرارآمیز
اگر یک پیشنهاد بیش از حد خوب بهنظر میرسد، احتمالاً واقعی نیست. و اگر بهصورت مکرر توسط همان پیشنهادها، شرکتها یا محصولات هدف قرار میگیرید، به این معنی است که کسی تلاش دارد بهطور آزاردهندهای چیزی را به شما تحمیل کند. هرگونه پیام مداوم و تکرارشونده باید نادیده گرفته شود و کاربران هرگز نباید روی پاپآپها یا بنرهای مرتبط کلیک کنند.
کلیک نکردن روی لینکهای مشکوک
این یکی از ابتداییترین اصول امنیت در فضای آنلاین است، اما به دلیل فراوانی حملههای موفق سایبری از همین روش، همیشه ارزش تکرار دارد. اگر یک لینک یا پیوست ایمیل مشکوک بهنظر میرسد، باید به هر قیمتی از آن دوری کرد. کاربران باید فقط از وبسایتها و موتورهای جستجوی معتبر و مورد اعتماد استفاده کنند.
بهروزرسانی منظم مرورگر و افزونهها
همانند هر نوع نرمافزار، مرورگرها و افزونههای مرتبط با آنها باید بهطور منظم بهروزرسانی شوند. این کار نهتنها باعث میشود افزونههای بالقوه خطرناک بهسرعت حذف شوند، بلکه امکان بهرهمندی از جدیدترین ابزارها و ویژگیهای امنیتی ارائهشده در بهروزرسانیهای مرورگر را نیز فراهم میکند. همچنین بهتر است گزینههای امنیتی اضافهای را که مرورگرها ارائه میدهند بررسی کنید، مانند SmartScreen Filter در مرورگر Internet Explorer.
غیرفعال کردن JavaScript
بسیاری از انواع بدافزارهای ربایندهٔ مرورگر کاربران را به وبسایتهایی هدایت میکنند که دارای عناصر تعاملی مخرب، ساختهشده با زبان برنامهنویسی Java هستند و بلافاصله پس از باز شدن صفحه اجرا میشوند. غیرفعال کردن JavaScript در تنظیمات مرورگر مانع اجرای این عناصر تعاملی شده و از احتمال ایجاد اختلالات ناشی از بدافزار جلوگیری میکند.
استفاده از نرمافزار آنتیویروس
همانند تمام انواع بدافزارها، داشتن یک آنتیویروس قدرتمند برای شناسایی و حذف هرگونه برنامه مخربی که مرورگر یا دستگاه را آلوده کرده ضروری است. این نرمافزار آنتیویروس باید بهطور منظم اجرا و بهروزرسانی شود تا بهترین سطح ممکن از حفاظت را ارائه دهد، بهخصوص در برابر تهدیدات و تاکتیکهای جدید و در حال ظهور.
جمعبندی
ربودن مرورگر یکی از تهدیدهای جدی سایبری است که با تغییر مخفیانه تنظیمات مرورگر، کاربران را به صفحات مخرب هدایت کرده و زمینه نصب بدافزار، سرقت اطلاعات و کاهش امنیت دیجیتال را ایجاد میکند. این حمله میتواند از طریق ایمیلهای آلوده، نرمافزارهای رایگان یا افزونههای مشکوک وارد دستگاه شود و با نشانههایی مانند پاپآپهای متعدد، تغییر موتور جستجو و کندی مرورگر قابل شناسایی است. برای مقابله با آن، استفاده از آنتیویروس معتبر، حذف افزونههای مشکوک، پاکسازی مرورگر و رعایت اصول امنیتی آنلاین ضروری است. با آگاهی و مراقبت بیشتر میتوان از این تهدید بهسادگی جلوگیری کرد.
